Νέες θεωρίες επιχειρούν να φωτίσουν ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια: αυτό της ανθρώπινης προσωπικότητας.
Ο Σωκράτης δίδασκε στους μαθητές του το "Γνώθι σαυτόν", πιστεύοντας ακράδαντα ότι μόνο όταν κατανοήσουμε τον εαυτό μας θα...
καταλάβουμε τη φύση γύρω μας και θα φτάσουμε στην κατάκτηση της αλήθειας. Πόσο εύκολη είναι η αυτογνωσία; Όχι και τόσο. Τα κομμάτια που συνθέτουν την προσωπικότητα παρομοιάζονται με τις αντανακλάσεις σ' ένα δωμάτιο καλυμμένο με καθρέφτες, αφού καθεμιά είναι ένα διαφορετικό τμήμα της προσωπικότητάς μας. Αυτές δε σταματούν ποτέ και το ένα είδωλο επικαλύπτει το άλλο, ώσπου στο τέλος δεν μπορούμε να διακρίνουμε τι είναι τι. Φιλόσοφοι, ψυχολόγοι, ψυχίατροι, ανθρωπολόγοι, ακόμα και γενετιστές μελετούν εδώ και αιώνες το κεφάλαιο "προσωπικότητα". Ωστόσο το βασικό ερώτημα για το ποιοι πραγματικά είμαστε παραμένει ακόμα αναπάντητο.
Ενοποιημένη θεωρία
Ο Τζορτζ Μπόουρι, ψυχολόγος και καθηγητής Θεωριών της Προσωπικότητας στο Πανεπιστήμιο Σίπενμπουργκ των ΗΠΑ, ήρθε αντιμέτωπος με το ακόλουθο πρόβλημα: Με το πέρας κάθε εξαμήνου, διάστημα κατά το οποίο είχε διδάξει τις κύριες θεωρίες της προσωπικότητας -των Φρόιντ, Γιουνγκ, Μπαντούρα και Άιζενκ-, οι φοιτητές του τον ρωτούσαν ποια θεωρία είναι η πιο σωστή. Εκείνος δεν μπορούσε να δώσει μια σαφή απάντηση, καθώς όλες οι θεωρίες θεωρούνταν επιστημονικά σωστές αλλά συγχρόνως αμφισβητήσιμες. Ακολούθησε το παράδειγμα των συναδέλφων του από τις θετικές επιστήμες. Όπως οι φυσικοί προσπαθούν να βρουν μια θεωρία που να περιγράφει τα πάντα -από τις κινήσεις των ηλεκτρονίων μέχρι τη βαρυτική δύναμη μιας Μαύρης Τρύπας-, έτσι και ο Μπόουρι αποφάσισε να ενοποιήσει όλες τις θεωρίες της προσωπικότητας σε μία. Το 2000 ανακοίνωσε ότι ανακάλυψε την Απόλυτη Θεωρία Της Προσωπικότητας, όπως την ονόμασε. Σύμφωνα μ' αυτή, η προσωπικότητα είναι ένα παζλ από εφτά ξεχωριστά κομμάτια, ορισμένα από τα οποία κληρονομικά και ορισμένα επίκτητα. Ας τα γνωρίσουμε.
Εφτά
1. Ασυνείδητο και συνείδηση. Τους όρους καθιέρωσε ο Φρόιντ, ο Μπόουρι όμως προχώρησε παραπέρα. Χώρισε το ασυνείδητο σε τρεις κατηγορίες: το βιολογικό, το κοινωνικό και το προσωπικό. Το πρώτο μάς συνοδεύει από τη στιγμή που γεννιόμαστε και περιλαμβάνει τα βασικά ένστικτα της ανθρώπινης φύσης - σεξουαλικότητα, επιθετικότητα, κοινωνικότητα και αυτοσυντήρηση. Το δεύτερο αποτελείται από τη γλώσσα, τις προκαταλήψεις και τις πολιτιστικές επιρροές που δεχόμαστε. Τέλος, το τρίτο σχετίζεται με τα πράγματα που κάνουμε μηχανικά - το πώς οδηγούμε, πώς τρώμε ή πώς ανοίγουμε μια πόρτα. Και οι τρεις κατηγορίες του ασυνειδήτου καλύπτουν ένα σημαντικό μέρος της προσωπικότητάς μας το οποίο δε γίνεται αντιληπτό. Η συνείδηση εκφράζει το ακριβώς αντίθετο, αφού είναι ο τρόπος με τον οποίο καταλαβαίνουμε τόσο τον εαυτό μας όσο και το περιβάλλον γύρω μας. Χάρη σ' αυτή κάνουμε τις επιλογές μας και αποκτάμε ελεύθερη βούληση.
2. Στάδια. Ο Μπόουρι ορίζει ως τέτοια τις χρονικές περιόδους στις οποίες συμβαίνουν καθοριστικά γεγονότα στη ζωή ενός ανθρώπου. Αυτά είναι τόσο έντονα, ώστε μένουν για πάντα χαραγμένα μέσα μας. Εμφανίζονται κατά τη νηπιακή, την εφηβική και την τρίτη ηλικία.
3. Ιδιοσυγκρασία. Είναι γενετικά καθορισμένη και δεν αλλάζει με την πάροδο των χρόνων. Γεννιόμαστε μ' αυτή και είναι εκείνη που επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την εξέλιξη της προσωπικότητάς μας. Οι περισσότεροι ψυχολόγοι συνηγορούν στο ότι δύο από τα συστατικά της μέρη καθορίζονται πριν ακόμα γεννηθούμε. Πρόκειται για τη συναισθηματική σταθερότητα και την εξωστρέφεια ή την εσωστρέφεια.
4. Μάθηση. Άλλο ένα κομμάτι στο οποίο όλοι οι ψυχολόγοι συμφωνούν ότι διαμορφώνει την προσωπικότητα του ανθρώπου. Ο Μπόουρι πιστεύει πως προέρχεται από τρία ερεθίσματα: τα γλωσσικά, τα περιβαλλοντικά και τα κοινωνικά. Τα περιβαλλοντικά πηγάζουν από την παρατήρηση του κόσμου γύρω μας κι από τη θέση που έχουμε μέσα σ' αυτόν - αν διαπιστώσουμε ότι όταν χτυπάμε το κεφάλι μας σ' ένα δέντρο πονάμε, δεν το ξανακάνουμε. Αντιθέτως, τα κοινωνικά ερεθίσματα δεν αφομοιώνονται απευθείας αλλά με έμμεσο τρόπο. Τέλος, τα γλωσσικά ερεθίσματα -το σχολείο, η ανάγνωση βιβλίων, η τηλεόραση- είναι τα πιο διαδεδομένα και σύνθετα. Σ' αυτή την περίπτωση δε μαθαίνουμε από το δέντρο ή από τη συμπεριφορά των άλλων, αλλά από απλές λέξεις. Μολονότι η υποχρεωτική βασική εκπαίδευση διαρκεί δώδεκα χρόνια, η επιρροή των γλωσσικών ερεθισμάτων στη συμπεριφορά δεν έχει γίνει ακόμα κατανοητή.
5. Κίνητρα. Σε όλες τις θεωρίες της συμπεριφοράς τα κίνητρα παίζουν σημαντικό ρόλο. Τα πιο ταπεινά -η πείνα, η δίψα και η ανάγκη για σεξ- είναι περισσότερο ένστικτα παρά κίνητρα. Ακολουθούν τα κοινωνικά κίνητρα, τα οποία βασίζονται στην ανάγκη να γίνουμε αποδεκτοί από το κοινωνικό σύνολο. Τα πιο ευγενή είναι τα αλτρουιστικά, η επιθυμία να προσφέρουμε στους συνανθρώπους μας και στην κοινωνία. Ο αλτρουισμός είναι άμεσα συνδεδεμένος με υψηλά ιδανικά όπως η υπεράσπιση της πατρίδας και της οικογένειας.
6. Συναισθήματα. Χωρίς τη συνείδηση δε θα υπήρχαν συναισθήματα, τα οποία εμφανίζονται πολύ έντονα στον άνθρωπο. Στο σημείο αυτό πρέπει να κάνουμε σαφή τη διαφορά μεταξύ συναισθημάτων και αισθημάτων. Η ηδονή είναι ένα αίσθημα που νιώθει κάθε ζώο κατά την αναπαραγωγική του περίοδο, είναι όμως ανίκανο να ερωτευτεί και να αγαπήσει. Τα συναισθήματα είναι αποκλειστικά ανθρώπινο προνόμιο και ασκούν τεράστια επιρροή στη συμπεριφορά μας.
7. Νεύρωση. Σύμφωνα με τον Μπόουρι, αφορά στους ανθρώπους με δυσκολίες στη συμπεριφορά λόγω παιδικών τραυμάτων. Η αποθάρρυνση ή η απογοήτευση από τους γονείς, η κακοποίηση ή μια τραυματική εμπειρία αφήνουν ανεξίτηλα σημάδια στην προσωπικότητα ενός παιδιού και γίνονται ακόμα πιο διακριτά όσο μεγαλώνει.
Η πορεία προς το αληθινό Εγώ
Πάνω απ' όλα, η ζωή είναι ένας διαρκής αγώνας για να υπερβαίνουμε τις κρίσεις, χάρη στις οποίες όμως δημιουργούμε την ξεχωριστή μας ταυτότητα.
Πριν από εκατομμύρια χρόνια ένας πρωτάνθρωπος αποφάσισε να αποτολμήσει κάτι. Άφησε την ασφάλεια των δέντρων και κατέβηκε στη γη, αψηφώντας τους κινδύνους και τα δόντια των αρπακτικών. Τα μακρινά εκείνα χρόνια ο άνθρωπος δε βρισκόταν στην κορυφή της τροφικής αλυσίδας. Το 1969 ο μακρινός του απόγονος Νιλ Άρμστρονγκ έκανε ακριβώς το ίδιο: άφησε τη φιλόξενη Γη για να περπατήσει στην επιφάνεια της Σελήνης. Δύο μικρά βήματα για τον άνθρωπο, αλλά τεράστια άλματα για την ανθρωπότητα. Τι ώθησε αυτούς τους ανθρώπους να κάνουν κάτι τόσο παράλογο; Ποια στοιχεία της προσωπικότητάς τους τους έκαναν γενναίους; Σύμφωνα με τους ψυχολόγους, η ιδιοσυγκρασία είναι καθοριστικός παράγοντας. Γεννιόμαστε διαφορετικοί - άλλοι γενναίοι, άλλοι δειλοί. Η ιδιοσυγκρασία δεν είναι το πεπρωμένο που δεν μπορούμε να αποφύγουμε ούτε έχει τον πρώτο και τελευταίο λόγο στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς μας.
Δρόμος μετ' εμποδίων
Σήμερα είναι επιστημονικώς αποδεκτό ότι η προσωπικότητα αναπτύσσεται με την πάροδο των χρόνων και αφότου το άτομο έχει αντιμετωπίσει σημαντικές κρίσεις. Καθεμιά απ' αυτές συνοδεύεται από μια μεγάλη πρόκληση που πρέπει να αντιμετωπίσει το άτομο. Μόνο όταν τα καταφέρει αποκτά δύναμη για να προχωρήσει στο επόμενο στάδιο της ζωής του. Στην αντίθετη περίπτωση η πρόκληση επανέρχεται συνεχώς και το άτομο αδυνατεί να σχηματίσει ολοκληρωμένη προσωπικότητα. Με άλλα λόγια, πρόκειται για διαρκή αγώνα με εμπόδια. Ο πρώτος που περιέγραψε αυτή τη διαδικασία ήταν ο Σίγκμουντ Φρόιντ στη θεωρία του για την ψυχοσεξουαλική ανάπτυξη. Εκείνος που την τελειοποίησε ήταν ο μαθητής του, ο ψυχολόγος Έρικ Έρικσον, ο οποίος υποστήριξε με τη σειρά του ότι η προσωπικότητα δομείται κατά τη διάρκεια οχτώ κρίσιμων σταδίων.
Τροφή και ανεξαρτησία
Το πρώτο κρίσιμο στάδιο εξελίσσεται από τη στιγμή της γέννησης μέχρι την ηλικία των 18 μηνών. Το καθοριστικό γεγονός σ' αυτό το διάστημα είναι το τάισμα. Η πρόκληση που έχει να αντιμετωπίσει το βρέφος είναι η επιλογή μεταξύ εμπιστοσύνης και δυσπιστίας. Αν οι γονείς προσφέρουν την τροφή με συνέπεια και τρυφερότητα, το παιδί αναπτύσσει το αίσθημα της ασφάλειας, διαφορετικά κυριεύεται από αβεβαιότητα και δυσκολεύεται να εμπιστευτεί τους γονείς του. Καθώς μεγαλώνει, η δυσπιστία εκδηλώνεται σε όλες τις σχέσεις και η επικοινωνία με τους άλλους γίνεται προβληματική. Η δεύτερη κρίση εμφανίζεται μεταξύ ενάμισι και τριών ετών. Τότε το νήπιο πρέπει να διαλέξει ανάμεσα στην αυτονομία και στην ντροπή. Το καθοριστικό γεγονός σ' αυτή την ηλικία είναι η χρήση της τουαλέτας. Οι γονείς πρέπει να ενθαρρύνουν το νήπιο ώστε να αποκτήσει αυτοπεποίθηση και υπευθυνότητα. Από τα τρία έως τα έξι χρόνια ξεκινά η διαμάχη μεταξύ ενοχής και πρωτοβουλίας. Δεν είναι τυχαίο ότι σ' αυτή την περίοδο το παιδί έχει την ανάγκη προτύπων για να τα μιμηθεί. Έτσι αποκτά πρωτοβουλία, αυτοεκτίμηση και ανεξαρτησία.
Προσοχή, εφηβεία!
Το τέταρτο στάδιο για την ολοκλήρωση της προσωπικότητας ξεκινά μόλις ηχήσει το σχολικό κουδούνι. Το σχολείο είναι ένας νέος χώρος, πολύ πιο απαιτητικός σε σχέση με το προστατευτικό περιβάλλον του σπιτιού. Το παιδί έρχεται σ' επαφή με συνομηλίκους του και τους ανταγωνίζεται επί ίσοις όροις. Εδώ δεν αρκεί ένα χαμόγελο για να προσελκύσει την προσοχή και το θαυμασμό των υπολοίπων. Η πρόκληση που τίθεται ενώπιον του παιδιού είναι να διαλέξει ανάμεσα στην εργατικότητα και στην κατωτερότητα. Ο ρόλος των εκπαιδευτικών είναι κρίσιμος, αφού ο καλός δάσκαλος μπορεί ακόμα και να αντιστρέψει σφάλματα που διέπραξαν σε προηγούμενα στάδια οι αμελείς γονείς. Κατόπιν ακολουθεί το στάδιο της εφηβείας, από δώδεκα έως δεκαοχτώ ετών, περίοδος που θεωρείται από πολλούς επιστήμονες η δυσκολότερη στη ζωή του ανθρώπου. Η προσωπικότητα του εφήβου ταλαντεύεται ανάμεσα σε χιλιάδες αναζητήσεις, πεποιθήσεις και αξίες. Τότε ξεκαθαρίζει ο επαγγελματικός και σεξουαλικός προσανατολισμός του, ο οποίος θα τον ακολουθεί σε όλη του τη ζωή. Στην αντίθετη περίπτωση δημιουργείται σύγχυση της προσωπικότητας, γεγονός πολύ επικίνδυνο για την ψυχική υγεία του ατόμου. Στο στάδιο που ακολουθεί τον σκόπελο της εφηβείας κάθε άνθρωπος καλείται να αντιμετωπίσει το δίλημμα αν πρέπει να αναπτύξει σταθερές σχέσεις οικειότητας ή να τραβήξει μοναχικό δρόμο. Η δεύτερη επιλογή οδηγεί συνήθως στην αποξένωση, πρόβλημα που εντείνεται με την πάροδο των χρόνων.
Ωριμότητα και απολογισμός
Στο έκτο στάδιο, το οποίο περιλαμβάνει τις ηλικίες από 40 μέχρι 65 χρονών, το κύριο ερώτημα για τον ώριμο άνθρωπο είναι αν θα κάνει παιδιά ή όχι. Η τελική επιλογή καθορίζει και το τελευταίο στάδιο στην εξέλιξη της προσωπικότητάς του. Στο έβδομο στάδιο γίνεται ο απολογισμός μιας ολόκληρης ζωής. Η ύπαρξη απογόνων δημιουργεί το αίσθημα ολοκλήρωσης και ο θάνατος μοιάζει φυσικό επακόλουθο. Όσοι είναι άκληροι ή εκείνοι που δεν έχουν σταθερές σχέσεις βασισμένες στην αγάπη οδηγούνται στην απόγνωση και στη μελαγχολία.
Πώς θα γίνετε άλλοι άνθρωποι
Οι ψυχολόγοι υποστηρίζουν ότι για να διορθώσει κάποιος βασικά χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς του πρέπει να έχει το κατάλληλο κίνητρο.
Η διαδικασία αλλαγής προσωπικότητας είναι αρκετά επίπονη. Προϋποθέτει ότι το άτομο έχει αναγνωρίσει εκτός από τα θετικά χαρακτηριστικά του και ελαττώματα όπως η οξυθυμία, η απληστία ή η αναβλητικότητα. Πρέπει δηλαδή να αναθεωρήσει την εξιδανικευμένη εικόνα που έχει σχηματίσει για τον εαυτό του. Ακόμα και τότε το αποτέλεσμα δε θα είναι ικανοποιητικό αν ο ίδιος δεν έχει κατανοήσει ότι βγαίνοντας νικητής μέσα απ' αυτή την εσωτερική πάλη θα έχει οφέλη. Πρέπει να αντιληφθεί ότι αν δεν μπορεί να ελέγξει το θυμό του δε θα λειτουργεί όπως θα ήθελε, κάτι που του στερεί την ψυχική του ηρεμία. Μόνο όταν συνειδητοποιήσει το πρόβλημα θα μπει στη διαδικασία να αλλάξει τη ζωή του. Αν δεν το κατορθώσει θα αρκεστεί στην ικανοποίηση των προσδοκιών κάποιου τρίτου. "Η βίαιη και επιβεβλημένη από τρίτους αλλαγή συμπεριφοράς δεν έχει διάρκεια. Συχνά έχει και προσωπικό κόστος, καθώς προκαλεί άγχος στο άτομο" τονίζει ο κ. Ανδρέας Αρματάς, κλινικός ψυχολόγος, τονίζοντας την αξία της προσωπικής δέσμευσης: "Αν δεν υπάρχει μια τέτοια δέσμευση, αντί να αλλάξει κάποιος τα αρνητικά στοιχεία της προσωπικότητάς του απλώς τα μεταθέτει". Αυτός που προσπαθεί να πνίξει το θυμό του για να γίνει αποδεκτός από τους άλλους συχνά εξωτερικεύει την οξυθυμία του στα πρόσωπα της οικογένειάς του όταν επιστρέφει στο σπίτι.
Κοινωνική εμπειρία
"Τα παιδιά ηλικίας 5-11 ετών είναι πιο επιρρεπή στις αλλαγές" επισημαίνει ο κ. Αρματάς. Το ίδιο συμβαίνει και με τους εφήβους, οι οποίοι επηρεάζονται τόσο από πρότυπα όσο κι από κάθε είδους καθοδήγηση. Η ανάγκη τους να κερδίσουν την εκτίμηση των μεγαλυτέρων ή των φίλων μπορεί να τους οδηγήσει σε μεταμορφώσεις. Οι ψυχολόγοι επισημαίνουν ότι οι γονείς πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί σ' αυτό το στάδιο της ζωής των παιδιών τους. Οι νέοι άνθρωποι επιλέγουν πρότυπα συμπεριφοράς, θετικά ή αρνητικά. Από τη στάση των γονιών θα εξαρτηθεί αν θα προχωρήσουν στην υιοθέτηση αυτών των προκατασκευασμένων μοντέλων. Έρευνα του Ινστιτούτου Ψυχιατρικής του Βασιλικού Κολεγίου του Λονδίνου, για τις ανάγκες της οποίας μελετήθηκε η συμπεριφορά 180 υιοθετημένων και μη διδύμων και 386 ζευγαριών αδερφών στην εφηβεία, κατέδειξε ότι ο ηθικός κώδικας μορφοποιείται σε μεγάλο βαθμό από την παρέα. Έτσι εξηγείται γιατί τα αδέρφια που μεγαλώνουν στην ίδια οικογένεια έχουν διαφορετική συμπεριφορά.
Επίσης το περιβάλλον παίζει σημαντικό ρόλο στην περίπτωση που κάποιος αποφασίσει να αλλάξει προσωπικότητα: "Αν στην ηλικία των είκοσι χρονών έχει μάθει ότι δεν ελέγχει τη ζωή του και ότι είναι έρμαιο του περιβάλλοντός του, θα δυσκολευτεί να αλλάξει συμπεριφορά. Είναι λοιπόν σημαντικό όταν φτάσουμε σ' αυτή την ηλικία να έχουμε μάθει ότι η πορεία μας εξαρτάται από τις επιλογές μας και όχι από τις αποφάσεις των άλλων" τονίζει ο κ. Αρματάς.
Δευτερογενή οφέλη
Η προσπάθεια που καταβάλλουμε για να αλλάξουμε συμπεριφορά εξαρτάται κι από τα λεγόμενα "δευτερογενή οφέλη". Ο αναβλητικός έφηβος αρνείται να αναλάβει τις ευθύνες του γιατί θεωρεί ότι θα το κάνουν οι άλλοι γι' αυτόν. Μια κυρία που εκδηλώνει αγοραφοβία πιθανόν δε θα κάνει καμιά προσπάθεια να ξεπεράσει το πρόβλημα, εφόσον ξέρει ότι κάποιος άλλος θα τη βοηθήσει. "Τα δευτερογενή οφέλη λειτουργούν σαν άγκυρα που μας κρατά καθηλωμένους και ακυρώνουν κάθε προσπάθεια του ατόμου να αλλάξει. Κάτι ανάλογο συμβαίνει με τους βουλιμικούς ή τους τοξικοεξαρτημένους, οι οποίοι πρέπει να βρουν μια εναλλακτική τεχνική ηρεμίας για να κόψουν τις κακές συνήθειες" εξηγεί ο κ. Αρματάς. Και συνεχίζει: "Σε κάθε περίπτωση ο βαθμός στον οποίο κάποιος είναι δεκτικός σε αλλαγές συμπεριφοράς εξαρτάται από την παιδεία του, η οποία του προσφέρει ελαστικότητα στη σκέψη".
Λάβετε μέτρα
Την εξέλιξη και τη βελτίωση της προσωπικότητας ευνοεί η ενασχόληση με τις τέχνες και τα γράμματα. Ο βιβλιόφιλος ή ο σινεφίλ γνωρίζει χάρη στη φαντασία του συγγραφέα ή του σκηνοθέτη ιστορίες και πρόσωπα που προέρχονται από άλλους πολιτισμούς κι εκφράζουν διαφορετικές αξίες. Τα βιβλία μάς επιτρέπουν να γνωρίσουμε καλύτερα τον εαυτό μας. Μέσα από τη λογοτεχνία ερχόμαστε σ' επαφή με ιστορίες ζωής στις οποίες αναγνωρίζουμε εμπειρίες που έχουμε ζήσει, συναντάμε πρόσωπα που έχουμε κοινά χαρακτηριστικά. Άλλωστε οι ιστορίες αντλούνται από την πραγματική ζωή και οι ήρωές τους αποτελούν παράδειγμα προς μίμηση ή προς αποφυγή. Ας σκεφτούμε τον Πινόκιο. Μέσα από τα λάθη και τις αταξίες του παρακολουθούμε την πορεία ανάπτυξης ενός νέου και την προσπάθειά του να κατακτήσει την αυτονομία του. Άλλες φορές οι σημαντικές αλλαγές στη συμπεριφορά κάποιου είναι προϊόν έμπνευσης, μιας στιγμιαίας μεταβολής στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζει τη ζωή. Είναι σημαντικό να απελευθερωθούμε από τα τυποποιημένα μοντέλα συμπεριφοράς που μας στερούν τη μοναδικότητά μας. Ίσως είναι ευκολότερο να υιοθετούμε προκατασκευασμένες ταυτότητες, ωστόσο έχει μεγαλύτερη αξία να συνειδητοποιήσουμε την προσωπική μας ευθύνη και αυτονομία. Αυτή ακριβώς η ικανότητα μας προστατεύει από την κυριαρχία της διαφήμισης και της πολιτικής και μας τοποθετεί στον κόσμο των ενηλίκων.
Χάπι για το χαρακτήρα
Ορισμένοι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι στο μέλλον θα αλλάζουμε ιδιοσυγκρασία μ' ένα χάπι. Η νέα γενιά αντικαταθλιπτικών θα μειώνουν την απαισιοδοξία και τη χαμηλή αυτοεκτίμηση ενός ατόμου, θα καταπολεμούν τη δειλία και την κοινωνική ανασφάλεια. Ωστόσο ο κ. Αρματάς τονίζει ότι "η προσωπικότητα δεν αλλάζει με χάπι γιατί αυτό δεν μπορεί να έχει μόνιμα αποτελέσματα στη συμπεριφορά ενός ατόμου".
Αναρτήσεις
