Σουηδία: "Το όνειρο έχει αρχίσει να σκοτεινιάζει"

Εδώ και δεκαετίες η Σουηδία θεωρείται η υλοποίηση μιας φιλελεύθερης ουτοπίας, όπου βασιλεύουν η ισότητα και η δικαιοσύνη. Τα τελευταία χρόνια, όμως, στη σουηδική κοινωνία συντελείται μια βαθύτατη αλλαγή. Και το όνειρο έχει αρχίσει να σκοτεινιάζει.

Εάν υπήρχε ένας αστυνομικός που θα μπορούσε να ενσαρκώσει τον Κουρτ Βάλαντερ, τον προοδευτικό ήρωα των αστυνομικών μυθιστορημάτων του Χένινγκ Μανκέλ, αυτός θα ήταν ο Γκόραν Λίντμπεργκ. Αρχηγός της αστυνομίας στην Ουψάλα, ο Λίντμπεργκ ήταν δηλωμένος εχθρός του σεξισμού και ένθερμος υπερασπιστής των δικαιωμάτων των γυναικών. Περισσότερο από αστυνομικό έμοιαζε με ακαταπόνητο δημόσιο λειτουργό που προσέφερε όλες τους τις δυνάμεις στο ιδανικό της ισότητας των φύλων. Σύντομα απέκτησε τη φήμη του πιο προοδευτικού αστυνομικού της Σουηδίας. Τον περασμένο Ιανουάριο, όμως, ο Λίντμπεργκ συνελήφθη. Τη στιγμή της σύλληψής του πήγαινε σε ένα ξενοδοχείο για να συναντήσει ένα 14χρονο κορίτσι. Στο πορτ μπαγκάζ του αυτοκινήτου του βρέθηκε μια τσάντα με δερμάτινα μαστίγια, χειροπέδες και μάσκες νυκτός. Θα μπορούσε να ήταν μια ιστορία του Μάνκελ ή του Στιγκ Λάρσον, του συγγραφέα της τριλογίας «Μιλένιουμ». Υπάρχει όμως μια διαφορά: ο ντετέκτιβ σε αυτή την περίπτωση δεν ήταν αυτός που ερευνούσε την υπόθεση, αλλά ο αρχιτέκτονας του εγκλήματος. Την περασμένη βδομάδα ο Λίντμπεργκ καταδικάστηκε σε κάθειρξη 6 ετών με τις κατηγορίες του βιασμού, της σωματεμπορίας και της εξώθησης σε πορνεία.

Η μυστική ζωή του αστυνομικού διευθυντή της Ουψάλας, ενός ανθρώπου που υπερασπιζόταν τόσο ένθερμα τις γυναίκες, συντάραξε συθέμελα τη σουηδική κοινωνία. Η Στοκχόλμη, παρατηρεί ο απεσταλμένος της εφημερίδας «Ομπζέρβερ», εξακολουθεί να μοιάζει με πόλη- καρτ ποστάλ και οι κάτοικοί της σαν να το έσκασαν από διαφήμιση γιαουρτιού για να χαζέψουν το ηλιοβασίλεμα. Είναι η εικόνα μιας χώρας που φαίνεται τόσο οικεία στον υπόλοιπο κόσμο, μια εικόνα για την οποία οι Σουηδοί είναι πολύ περήφανοι. Είναι η ουτοπική όαση του «Foklhemmet», της «πατρίδας του λαού», που με τον έναν ή τον άλλο τρόπο οι Σουηδοί καλλιεργούν και εξάγουν εδώ και περίπου έναν αιώνα. Τα τελευταία χρόνια, όμως, αρχίζει να γίνεται ευρύτερα γνωστή στον κόσμο η σκοτεινή εικόνα μιας χρεοκοπημένης ουτοπίας. Τη δεκαετία του 1980 η Σουηδία άρχισε να εγκαταλείπει το μοντέλο του πανταχού παρόντος κράτους- πρόνοιας. Στις 28 Φεβρουαρίου του 1986 ο τότε πρωθυπουργός της χώρας Ολαφ Πάλμε έπεσε νεκρός από τις σφαίρες ενός δολοφόνου, ο οποίος δεν βρέθηκε ποτέ.

Τα σημάδια αυτής της αλλαγής άρχισαν να αποτυπώνονται από συγγραφείς όπως ο Μανκέλ και ο Λάρσον και σκηνοθέτες όπως ο Λούκας Μόντισον. Και οι τρεις τους είναι αριστεροί. Και οι τρεις τους μιλάνε με διαφορετικό τρόπο για ένα όνειρο που προδόθηκε, για το γεγονός ότι οι πιο απροστάτευτοι άνθρωποι παραδίδονται σε ένα ανηλεές σύστημα. Ενδεχομένως δεν είναι τυχαίο ότι και στους τρεις σύμβολο του απροστάτευτου ανθρώπου είναι μια γυναίκα που ωθείται με τη βία στην πορνεία. Η αναγκαστική πορνεία ήταν ένα από τα θέματα που κυριάρχησαν στη σουηδική κοινωνία τη δεκαετία του 1990. Το αποτέλεσμα ήταν ένας νόμος που ψηφίστηκε το 2000 και θεωρήθηκε νίκη του ριζοσπαστικού φεμινισμού. Ο νόμος αυτός επέτρεπε την πώληση σεξουαλικών υπηρεσιών, αλλά απαγόρευε την αγορά τους. Με άλλα λόγια, το έγκλημα πέρασε από την πόρνη στον πελάτη και υπό μια ευρύτερη έννοια από τη γυναίκα στον άνδρα. Ενας από τους πιο ένθερμους υποστηρικτές του νόμου, ο οποίος είχε θεωρηθεί τότε πλήγμα κατά της σωματεμπορίας και της πορνείας στον δρόμο, ήταν φυσικά ο αστυνομικός διευθυντής της Ουψάλας Γκόραν Λίντμπεργκ.

Ασταθής ισορροπία ανάμεσα σε δύο ελίτ 

Κάποιος που γνωρίζει καλά τα πράγματα στη Στοκχόλμη υποστηρίζει ότι στην πολιτική τάξη της Σουηδίας οι πιο ένθερμοι υπερασπιστές της ισότητας των φύλων είναι οι πιο δραστήριοι πελάτες των εκδιδόμενων γυναικών. Ομως ο Γκούναρ Πέτερσον, σουηδός συγγραφέας που ζει στο Λονδίνο, βλέπει αυτό που αντιπροσωπεύει ο Λίντμπεργκ μέσα από ένα άλλο πρίσμα: «Η Σουηδία- λέει- έχει δυο ελίτ. Η πολιτική ελίτ είναι διεθνιστική και ουδέτερη, ενώ η άλλη, η στρατιωτικο-βιομηχανική, είναι ουσιαστικά εθνικιστική και φιλοδυτική. Οι δυο ελίτ δεν συγκρούστηκαν ποτέ και ειδικά τον 20ό αιώνα όταν χτίστηκε το σουηδικό μοντέλο. Το θέμα με τον Λίντμπεργκ είναι ότι υιοθέτησε τη ρητορική της πολιτικής ελίτ, αλλά ανήκει φύσει και θέσει στη στρατιωτικο-βιομηχανική ελίτ».

Παραίτηση 
υπουργού. Λίγες ημέρες μετά την έναρξη της δίκης του Λίντμπεργκ, ο υπουργός Εργασίας Σβεν Οτο Λίτοριν υπέβαλε την παραίτησή του επειδή έμαθε ότι μια εφημερίδα θα αποκάλυπτε πως πριν από τέσσερα χρόνια είχε πληρώσει για σεξ. Η εφημερίδα δεν είχε κανένα στοιχείο γι΄ αυτή την υπόθεση εκτός από το γεγονός ότι μια πόρνη είχε αναγνωρίσει από την τηλεόραση τον υπουργό ως πελάτη της. Κάποιοι βρίσκουν την υπόθεση Λίτοριν πιο χαρακτηριστική της βαθύτατης αλλαγής που συντελείται στη σουηδική κοινωνία από την υπόθεση Λίντμπεργκ. «Πριν από 50 χρόνια ο Λίτοριν θα είχε παραιτηθεί εάν ήταν ομοφυλόφιλος», δηλώνει η φεμινίστρια Πέτρα Οστεργκρεν. «Τώρα, όχι μόνο ενοχοποιήσαμε την αγορά σεξουαλικών υπηρεσιών αλλά τη στιγματίσαμε σε τέτοιο βαθμό που κάποιος φτάνει να παραιτηθεί μόνο με την υποψία. Φαίνεται ότι για να ικανοποιηθεί η ανάγκη της κοινωνίας για φυσιολογικότητα, πρέπει να βρεθεί κάτι “μη φυσιολογικό”».

ΤΑ ΝΕΑ