"Αυτός που θέλει να διακρίνει την αλήθεια από το ψέμα πρέπει να έχει επαρκή ιδέα περί του τι είναι αλήθεια και ψέμα".
Μπαρούχ Σπινόζα.
Οι αστικοί μύθοι, είναι ιστορίες που διαδίδονται στο ευρύ κοινωνικό σύνολο, από στόμα σε στόμα. Άλλοτε βασισμένες σε πραγματικά γεγονότα αλλά διανθισμένες ανάλογα με το σκοπό που έπρεπε να εξυπηρετήσουν ή για να είναι σύμφωνες με τις παραδόσεις ενός τόπου. Άλλοτε δημιουργήματα της φαντασίας κάποιου, που διαδόθηκαν και με τον καιρό απέκτησαν διαστάσεις αληθινές. Παλαιότερα αφορούσαν κυρίως φαντάσματα, ηρωικές πράξεις, μιλούσαν για ακέφαλους καβαλάρηδες. Στην σύγχρονη εποχή, οι αστικοί μύθοι έχουν μεταλλαχθεί και βασίζονται κυρίως στην παραπληροφόρηση, πολλές φορές μάλιστα χρησιμοποιούνται ακόμα και για στοχευμένες επιθέσεις μεταξύ ανταγωνιστικών εταιρειών.
Μύθοι & Θρύλοι
Ο "μύθος", όπως ακριβώς το λέει και η λέξη, είναι μια φανταστική ιστορία, που το περιεχόμενο της δεν έχει καμία σχέση με την πραγματικότητα. Μπορεί βέβαια να εμπλουτιστεί με διάφορα στοιχεία που προσανατολίζουν σε μια αληθοφάνεια, αλλά η ουσία δεν αλλάζει. Είναι παραμύθι.
Στην περίπτωση του "θρύλου", έχουμε να κάνουμε με αληθινά γεγονότα τα οποία με την πάροδο του χρόνου τροποποιήθηκαν, εμπλουτίστηκαν, έγιναν μεγαλειώδη και απέκτησαν ακόμα και παραδειγματικό χαρακτήρα, είτε προς αποφυγή, είτε προς μίμηση.
Η ιστορία είναι γεμάτη από "μύθους" και από "θρύλους". Ιστορίες που ακόμα και σήμερα που ζούμε στην εποχή του ρεαλισμού και της εύκολης πρόσβασης στη γνώση, εξακολουθούν να εντυπωσιάζουν και σε πολλές περιπτώσεις εκλαμβάνονται ως αληθινοί. Ο βασιλιάς Αρθούρος και το Κάμελοτ είναι ένα κλασσικό παράδειγμα "μύθου", που στη συνείδηση του κόσμου έχει περάσει ως αλήθεια. Μια ιστορία που ενισχύθηκε κατά την περίοδο της προεδρίας John F. Kennedy, καθώς έπρεπε να πλασαριστεί η κυβέρνηση, ως αυτή η οποία θα επέφερε τις αξίες του Κάμελοτ (δικαιοσύνη, ειρήνη, ισότητα, ανεξιθρησκία), στην τότε ταραγμένη από φυλετικούς αγώνες κοινωνία των Η.Π.Α. Η «Ιλιάδα» είναι ένα επίσης τρανό παράδειγμα μιας "θρυλικής" ιστορίας, που βασίστηκε σε πραγματικά γεγονότα, αλλά η φαντασία του Ομήρου και οι προσθήκες των τροβαδούρων που την διαιώνισαν, την έκθεσαν κατά τέτοιο τρόπο ώστε να αιτιολογήσει και να εξυμνήσει τους Έλληνες, που στην πραγματικότητα στράφηκαν κατά των Τρώων για καθαρά επεκτατικούς λόγους και για τον έλεγχο του Εύξεινου Πόντου.
Σύγχρονοι αστικοί μύθοι
Στις μέρες μας, οι αστικοί μύθοι, έχουν πολλαπλασιαστεί και σε αυτό έχει βοηθήσει το διαδίκτυο. Εάν κάποτε χρειαζόταν χρόνια ολόκληρα για να διαδοθεί μια ιστορία και να ενσωματωθεί στη λαϊκή συνείδηση, σήμερα αυτό γίνεται στον χρόνο που απαιτείται για ένα κλικ στο send ενός e-mail. Μερικοί από τους αστικούς μύθους που πολλοί από εμάς έχουμε δει να φτάνουν κατά καιρούς στο ηλεκτρονικό μας ταχυδρομείο, είναι και αυτοί: η ιστορία που ήθελε τον Bill Gates να μοιράζει την περιουσία του, η ιστορία με την εταιρεία KFC που χρησιμοποιεί τροποποιημένα γενετικά κοτόπουλα χωρίς κεφάλι, η ιστορία που θέλει μια αμερικανική εταιρεία να έχει δημιουργήσει γενετικά τροποποιημένα μωρά – παιχνίδια ορισμένου χρόνου ζωής, η ιστορία με το πρωτότυπο μουσικό όργανο που κατασκευάστηκε από υδραυλικούς σωλήνες και ανταλλακτικά τρακτέρ και δωρίθηκε σε ένα πανεπιστήμιο ενώ στην πραγματικότητα είναι αποτέλεσμα τεχνολογίας animation.
Η ιστορία με τους αστικούς μύθους, έχει πάρει υπερβάλλουσες διαστάσεις στις μέρες μας. Υπάρχουν μάλιστα δημοσιεύματα, που αναφέρουν ότι στις Η.Π.Α. έχει ιδρυθεί ειδική υπηρεσία που τους καταγράφει. Σύμφωνα με τα όσα αναφέρονται στο internet, η υπηρεσία αυτή ανήκει στο Department of Energy και ονομάζετε Hoaxbusters. Όμως, η αναζήτηση μας στην επίσημη ιστοσελίδα του υπουργείου (
www.energy.gov) δεν απέφερε αποτέλεσμα για μια τέτοια υπηρεσία. Εδώ γεννάται ένα ερώτημα. Μήπως και αυτό είναι ένας ακόμα επιτυχημένος αστικός μύθος; Αναζητώντας πληροφορίες σχετικά με την υπηρεσία Hoaxbusters, βρήκαμε μια σελίδα στην οποία αναφέρεται ότι το υπουργείο έχει καταργήσει την αντίστοιχη επίσημη ιστοσελίδα του. Η υποτιθέμενη σελίδα που καταργήθηκε, είναι η hoaxbusters.ciac.org, αλλά εάν κάποιος εμβαθύνει περισσότερο στην αναζήτηση, θα διαπιστώσει ότι η υπηρεσία CIAC (Computer Incident Advisory Capability), είναι μια εταιρεία που σύμφωνα με όσα αναφέρονται στην σύντομη περιγραφή που φαίνεται στο Google, παρείχε υπηρεσίες στο παραπάνω υπουργείο. Αξίζει να αναφέρουμε, ότι η εν λόγω σελίδα δεν λειτουργεί.
Ο όρος αστικός χρησιμοποιείται προκειμένου να διαχωριστούν από άλλου είδους μυθολογία και δεν συνδέεται απαραίτητα με ένα αστικό περιβάλλον μέσα στο οποίο διαδραματίζονται. Εισήχθη δε από τον καθηγητή Jan Harold Brunvand στο βιβλίο του "The Vanishing Hitchhiker: American Urban Legends & Their Meanings".
Το 1981, ο Jan Harold Brunvand, καθηγητής στο University of Utah, ξεκίνησε την έκδοση μιας σειράς βιβλίων με θέμα τους αστικούς μύθους. Σύμφωνα με τον ίδιο, είχε δύο στόχους. Πρώτον να καταδείξει ότι οι μύθοι και οι θρύλοι δεν αγγίζουν μόνο τις πρωτογενείς κοινωνίες και δεύτερον να αποδείξει ότι μέσα από αυτούς, μπορούμε να αντλήσουμε πολλά και ενδιαφέροντα στοιχεία για την λειτουργία και την πολιτιστική ταυτότητα, των ανεπτυγμένων αστικών κοινωνιών.
Η γένεση ενός αστικού μύθου ή θρύλου, είναι εξαιρετικά απλή υπόθεση. Αρκεί μια ιδέα, ένα γεγονός, ένας σκοπός και ο καθορισμός της στοχευόμενης ομάδας όπου η ιστορία θα βρει πρόσφορο έδαφος να διαδοθεί, να σχολιαστεί, να αναπτυχθεί και να ενσωματωθεί στη συλλογική κοινωνική μνήμη.
Παρακάτω, σας παρουσιάζω μερικούς από τους πιο γνωστούς αστικούς μύθους.
1. Bad medicine
Ένας νεαρός ετοιμαζόταν να επισκεφθεί την φίλη του στην οικεία της. Προηγουμένως πέρασε από ένα φαρμακείο για να προμηθευτεί προφυλακτικά. Ο φαρμακοποιός βλέποντας την αμηχανία του αγοριού έκανε μερικά αστεία μαζί του για να «σπάσει τον πάγο». Αργότερα όταν πήγε σπίτι της φίλης του και χτύπησε την πόρτα, του άνοιξε ο πατέρας της κοπέλας. Ήταν ο ίδιος ο φαρμακοποιός!
2. Τι πίνεις και δεν μας δίνεις
Ένα ζευγάρι βρισκόταν στο πρώτο στάδιο της γνωριμίας και απολάμβανε μία τρυφερή βραδιά στην κρεβατοκάμαρα. Όταν ο άντρας ξύπνησε ήταν νύχτα ακόμη. Διψούσε αλλά ευτυχώς για αυτόν δίπλα στο κομοδίνο υπήρχε ένα ποτήρι νερό. Το ήπιε και συνέχισε τον ύπνο του. Το πρωί όταν σηκώθηκε βρήκε την γυναίκα αναστατωμένη. Την ρώτησε τι συμβαίνει και αυτή του είπε οτι δε μπορούσε να βρει το ποτήρι που βάζει μέσα τους φακούς επαφής.
3. Classic Urban Legend I
Ένας άνδρας γνώρισε μια ευπαρουσίαστη γυναίκα σε μπαρ και προσφέρθηκε έπειτα από μερικές ώρες να την πάει σπίτι. Το απόγευμα του είπε ότι είχε βιαστεί πριν δυο χρόνια, αλλά το έχει ξεπεράσει πια και ήταν διατεθειμένη να κάνει σεξ μαζί του. Το επόμενο πρωί ξύπνησε αλλά αυτή είχε ήδη φύγει. Στο καθρέφτη του μπάνιου είχε γράψει ένα μήνυμα με το κραγιόν της: "Καλώς ήλθες στο κλαμπ μελών του AIDS".
4. Zombies from the crypt
Δυο φίλοι προκαλούν τον τρίτο της παρέας να πάει μόνος του σε νεκροταφείο. Αυτός δέχεται αλλά για να ξέρουν οτι πήγε έπρεπε να καρφώσει ένα μαχαίρι σε έναν τάφο. Τη άλλη μέρα τον βρήκαν νεκρό δίπλα στο μνήμα! Αποδείχθηκε πως άθελα του κάρφωσε με το μαχαίρι του και την καπαρτίνα που φορούσε και πέθανε από το σοκ αφού θεώρησε πως αναστήθηκε ο νεκρός.
5. Η τέφρα που έγινε σάλτσα
Oικογένεια που μετανάστευσε από την Ευρώπη στην Αμερική, λαμβάνει ένα μικρό κουτί που περιείχε μια γκρίζα σκόνη. Δεν υπήρχε κανένα σημείωμα αλλά φαντάστηκαν οτι η σκόνη θα ήταν ένα είδος σάλτσας. Έτσι το μαγείρεψαν αν και δεν ήταν γευστικός. Λίγες μέρες αργότερα έφτασε ένα νέο γράμμα από την Ευρώπη. Αναφερόταν ότι ο παππούς πέθανε και επιθυμία του ηταν να απλώσουν τη τέφρα του στη πατρίδα. Η τέφρα όμως είχε ήδη καταλήξει στα στομάχια.
6. Classic Urban Legend ΙΙ
Ένας άντρας γνωρίζει μια κοπέλα σε μπαρ. Καταλήγουν έπειτα από μερικές ώρες σπίτι του. Την επομένη μέρα ξυπνά γυμνός μέσα στη μπανιέρα με αρκετό πάγο. Στην κοιλιά του διακρίνει έντρομος μια τομή. Αποδείχθηκε πως η κατά τα άλλα μοιραία γυναίκα τον είχε ναρκώσει με ποτό και στη συνέχεια με την αρωγή γιατρών του αφαίρεσαν το νεφρό!
7. Η εκδίκηση του απατημένου
Το μυστήριο μόλις έχει ολοκληρωθεί, αλλά οι νεόνυμφοι δεν είναι γραφτό να μακροημερεύσουν ως ζευγάρι. Ο γαμπρός απευθύνεται στους παρευρισκόμενους τονίζοντας οτι κάτω απο κάθε θέση υπάρχει ένας φάκελος με μια φωτογραφία να δείχνει την νύφη σε τολμηρές σκηνές με άλλο άνδρα. Το γνώριζε ο απατημένος σύζυγος (λίγων ωρών) αλλά προτίμησε οι γονείς της νύφης να πληρώσουν προηγουμένως τα έξοδα του γάμου και όλοι οι συγγενείς και φίλοι να μάθουν την αλήθεια. Ο χωρισμός ήταν αναπόφευκτος και άμεσος.
8. Καφές και CD Rom
Ένας νεαρός επισκέφθηκε ένα κατάστημα ηλεκτρονικών υπολογιστών λίγες μέρες μετά την αγορά του PC του. Ο αθεόφοβος είπε στους υπεύθυνους του μαγαζιού, ότι ο υπολογιστής δεν παρουσίαζε κανένα πρόβλημα παρά «μόνο που χάλασε η θήκη που είχε για τον καθημερινό καφέ του». Εννοούσε το CD Rom!
9. Η στοιχειωμένη γέφυρα
Το 1942 όταν οι Έλληνες είχαν κατατροπώσει τους Ιταλούς στον πόλεμο ένας βαριά τραυματισμένος Ιταλός στρατιώτης προσπαθούσε να ξεφύγει απο το χωριό Παντάνασσα στο Ρέθυμνο κρητης. Μάλιστα κατάφερε να φτάσει μέχρι μία γέφυρα, όμως για κακή του τύχη έπεσε πάνω σε έναν Κρητικό που τον σημάδευε με το όπλο του. Ο Ιταλός ζήτησε έλεος όμως εκείνος τον σκότωσε εν ψυχρώ. Από τότε την ιδια ημέρα καθε χρόνου ακουνται οι κραυγές και τα κλάματα απο το αδικοχαμένο φαντάρο.
10. Το θαύμα του Αγίου
Το παρακάτω γράμμα κυκλοφορούσε ευρέως μέσω email στο διαδίκτυο. «Άγιε μου Νεκτάριε πιστεύω σε σένα. Παρακαλούμε στείλε υγεία, χαρά και ευτυχία στην οικογένεια μας. Ο Αγιος Νεκτάριος είναι γιατρός και θεραπεύει αρρώστιες. Αυτό το γράμμα γράφτηκε στις 3/10/1995 και πρέπει να κάνει το γύρω του κόσμου. Μην το πετάς θα σου κάνει κακό. Ο Άγιος Νεκτάριος θα σε ανταμείψει σε 45 ημέρες. Γράψε το γράμμα 43 φορές και στείλτο σε γνωστά και άγνωστα πρόσωπα. Η κυρία Παπαδοπούλου το έσχισε και έχασε το παιδί της. Ο κύριος Ρίκος το έγραψε και κέρδισε το λαχείο! Πολλοί που το έγραψαν ανταμείφθηκαν. Άγιε Νεκτάριε πιστεύω σε σένα. Υγεία, χαρά και ευτυχία δώσε μου.»
11. SlaveMaster o «Αντεροβγάλτης»
Ο «Slavemaster» για ένα μεγάλο διάστημα σκορπούσε τον φόβο και τον τρόπο στο εξωτερικό. Επρόκειτο σύμφωνα με τις φήμες για έναν ανώμαλο βιαστή που απειλούσε τα υποψήφια θύματα του μέσω email. Κάποιοι υποστήριζαν μετά βδελυγμίας πως δεν επρόκειτο για φάρσα. «Ιf a guy by the name of SlaveMaster contacts you do not answer. He has killed 56 women that he has talked to on the internet. PLEASE SEND OUT TO ALL THE WOMEN ON YOUR BUDDY LIST . ALSO ASK THEM TO PASS THIS ON. He has been on Yahoo- Aol--Excite so far. This is no JOKE.!!!!!! AND PLEASE SEND THIS TO MEN TOO.......JUST IN CASE!!!!!!!!!!!!!!!!! Send to EVERY ONE YOU KNOW!!
Σύγχρονοι Ελληνικοί αστικοί μύθοι.
Από αυτό το παιχνίδι των αστικών μύθων, δεν θα μπορούσε να λείπει η Ελλάδα. Άλλωστε είναι γνωστό, ότι οι Έλληνες σαν λαός, έχουν μια τεράστια παράδοση σε «μύθους» και «θρύλους». Οι δε σύγχρονοι Έλληνες, έχουν επίσης αποδείξει πολλάκις, ότι είναι εύκολοι δέκτες διαφόρων μύθων και ακόμα καλύτεροι αναμεταδότες.
Οι πιο γνωστοί Ελληνικοί «αστικοί μύθοι», είναι οι εξής:
Η υπόθεση Hellenic Quest: η είδηση για την απόφαση χρήσης της Ελληνικής γλώσσας στους υπολογιστές του μέλλοντος. Μια ιστορία που δεν έχει καμία σχέση με την πραγματικότητα και εικάζεται ότι είναι αγνώστου προελεύσεως. Τα πραγματικά δεδομένα, έχουν ως εξής. Ο δημιουργός αυτής της ιστορίας, χρησιμοποίησε το CNN και την Apple Computers για να αποδώσει μια βαρύτητα στο θέμα. Σε κάποιες παραλλαγές αυτού του μύθου, νονός της ιδέας για την χρήση των αρχαίων Ελληνικών στους υπολογιστές, φέρεται να είναι ο Bill Gates της Microsoft. Ο περιβόητος υπολογιστής Ibycus, είναι ένας παλιός HP που χρησιμοποιήθηκε το 1980 για να επεξεργαστεί αρχαίες λέξεις (όχι μόνο Ελληνικές) που τα γράμματα τους μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν στον beta code προκειμένου να εξυπηρετηθεί η εφαρμογή ASCII (American Standard Code for Information Interchange). Δεν υπάρχει καμία επίσημη βεβαίωση από καμία αρχή που μπορεί να στηρίξει τον μύθο με το Hellenic Quest project. Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο, είναι η ανακρίβεια σχετικά με τον πρόεδρο της Apple John Sculley, που φέρεται να δηλώνει:
«Αποφασίσαμε να προωθήσουμε το πρόγραμμά εκμαθήσεως της Ελληνικής επειδή η κοινωνία μας χρειάζεται ένα εργαλείο που θα της επιτρέψει ν’ αναπτύξει την δημιουργικότητα της, να εισάγει νέες ιδέες και θα της προσφέρει γνώσεις περισσότερες από όσες ο άνθρωπος μπορούσε ως τώρα ν’ ανακαλύψει».
Ο εν λόγω κύριος, διετέλεσε πρόεδρος της Apple από το 1983 έως και το 1993 οπότε και επέστρεψε ο μέχρι και σήμερα πρόεδρος της Apple και ένας εκ των ιδρυτών της, ο Steve Jobs. Σύμφωνα με τον μύθο, το πρόγραμμα ξεκίνησε το 2003. Δέκα χρόνια μετά από την αποχώρηση του κυρίου Sculley από την εταιρεία.
Το αξιοσημείωτο με αυτόν τον μύθο, είναι ότι τον χρησιμοποίησε ακόμα και ο πρώην υπουργός παιδείας, ο κος Στυλιανίδης σε ομιλία του στην Παλαιά Βουλή στις 27/2/08, ξεσηκώνοντας την πανεπιστημιακή κοινότητα και τον τύπο.
Η υπόθεση με την Ελληνική γλώσσα, που δεν έγινε η επίσημη γλώσσα, άλλοτε των ΗΠΑ και άλλοτε των Ηνωμένων Εθνών, για μια ψήφο. Το ίδιο ισχυρίζονται για λογαριασμό τους, Γερμανοί, Ισπανοί και Γάλλοι. Δεν υπάρχει κανένα επίσημο στοιχείο, που να αποδεικνύει την ύπαρξη ψηφοφορίας για την επίσημη γλώσσα των ΗΠΑ, που ήταν αρχής εξ’ αρχής η Αγγλική λόγω του ότι το τότε νεοσύστατο κράτος, βασίστηκε σχεδόν εξ’ ολοκλήρου στα Αγγλοσαξονικά πρότυπα.
Ο αριθμός 666 στο γνωστό σε όλους μας σύστημα barcode και ο πραγματικός λόγος ύπαρξης του συστήματος τη στιγμή που έχει αποδειχτεί ότι αυτός ο αριθμός δεν υπάρχει στο συγκεκριμένο σύστημα. Οι παλαιότεροι θυμόμαστε τι είχε γίνει με αυτή την υπόθεση, που είχε οδηγήσει ακόμα και σε διαδηλώσεις. Πολλοί μάλιστα εκείνη την περίοδο, είχαν φτάσει σε ακραία σημεία, αναζητώντας το 666 σε συσκευασίες, σε χαρτονομίσματα, σε ρούχα κλπ.
Είμαστε ευκολόπιστοι;
Την επόμενη φορά που θα έρθουμε αντιμέτωποι με μια «περίεργη» ιστορία, καλό θα είναι να την εξετάσουμε προσεκτικά πριν προχωρήσουμε στην διάδοση της. Σήμερα διαθέτουμε όλα εκείνα τα μέσα που μας επιτρέπουν, όχι μόνο να έχουμε άμεση πρόσβαση στην πληροφόρηση, αλλά και στην αναζήτηση στοιχείων που θα μας βοηθήσουν να αντισταθμίσουμε και να συγκρίνουμε τις πληροφορίες.
Αναρτήσεις
